پرش به مطلب اصلی

مدیتیشن

اول از همه بگم که این مقاله با دیدگاه نوروساینس و علم هستش نه متافیزیک و عرفانی. صرفا یافته های من در این زمینه است.

مدیتیشن در واقع یه جور تمرین ذهنیه، درست مثل ورزش، ولی برای مغز. خیلی‌ها فکر می‌کنن مدیتیشن یعنی اینکه هیچ فکری نکنی، ولی در واقع اصلاً این‌طور نیست. تو مدیتیشن یاد می‌گیری که چجوری به افکارت نگاه کنی، بدون اینکه قضاوتشون کنی یا توشون غرق بشی. یعنی به جای اینکه بزنی تو خط خیال‌پردازی یا نشخوار ذهنی، فقط نگاه می‌کنی: “آها، یه فکر اومد. خب، باشه.” و بعد دوباره برمی‌گردی به نفس کشیدنت یا هر چیزی که روش تمرکز کردی.

از نظر نوروساینس، مغزت موقع مدیتیشن یه سری تغییرات جالب می‌کنه. یه شبکه‌ای توی مغز هست به اسم "شبکه پیش‌فرض" یا همون Default Mode Network (DMN). این شبکه وقتی فعاله که هیچ کاری نمی‌کنی و ذهنت خودش داره قصه‌سرایی می‌کنه. مثلاً داری فکر می‌کنی که چرا فلانی اون حرفو زد، یا اگه فردا خراب بشه چی میشه، یا چرا من اینقدر کم‌ارزشم. اینا همه‌اش کار DMN ـه.

ولی مدیتیشن باعث می‌شه این شبکه آروم‌تر بشه. یعنی ذهن کمتر می‌ره سمت گذشته یا آینده و بیشتر می‌مونه تو حال. اینطوری نه‌تنها ذهنت شفاف‌تر می‌شه، بلکه اضطراب و استرست هم کمتر می‌شه، چون دیگه اون‌قدر درگیر “چی شد؟” یا “چی میشه؟” نیستی.

هم‌زمان با این، قسمت‌هایی از مغزت که مربوط به تمرکز و کنترل توجه هستن، قوی‌تر می‌شن. مثلاً بخشی از پیش‌پیشانی مغز (همون جایی که تصمیم‌گیری و کنترل احساسات رو هندل می‌کنه) فعال‌تر می‌شه. جالب‌تر اینکه آمیگدالا که مسئول واکنش‌های احساسی مثل ترسه، با مدیتیشن کوچیک‌تر و آروم‌تر می‌شه. این یعنی آدم کم‌کم یاد می‌گیره موقع ترس یا ناراحتی، قبل از اینکه منفجر بشه یه مکث کنه.

اگه کسی مدیتیشن رو به‌طور مداوم انجام بده، حتی ساختار مغزش هم یه کم تغییر می‌کنه. دیده شده که قسمت‌هایی از مغز که مربوط به حافظه، یادگیری، تصمیم‌گیری و حتی همدلی هستن، ضخیم‌تر و قوی‌تر می‌شن. یه جورایی مغز انعطاف‌پذیرتر و مقاوم‌تر می‌شه.

خلاصه‌اش اینه که مدیتیشن یه جور مکث‌کردن آگاهانه‌ست. یه فرصت برای این‌که به جای اینکه اسیر افکارمون باشیم، تبدیل بشیم به تماشاگرشون. و همین فاصله گرفتن کوچیک از فکرها می‌تونه زندگی‌مون رو آروم‌تر، متمرکزتر و حتی انسانی‌تر کنه.

بنظر میرسه که مدیتیشن فقط یه حس خوب نیست؛ واقعاً مغز رو حتی به لحاظ فیزیکی تغییر میده

حالا نکته جالب اینه که بعد از حدود ۸ هفته و هر روز ۳۰ دقیقه مغز تغییر میکنه، تغییر فیزیکی! ماجرا از یه پدیده به اسم Neuroplasticity شروع می‌شه. این یعنی مغز می‌تونه خودش رو بازسازی کنه. درست مثل اینکه عضله‌تو با ورزش قوی‌تر کنی، مغزت هم با تمرین‌های خاص (مثل مدیتیشن) می‌تونه ساختار و عملکردش رو تغییر بده. و خب، مدیتیشن یکی از قوی‌ترین تمرین‌های مغزیه.

آزمایشات نشون میده که تغییرات توی قسمت

  • هیپوکامپوس
  • آمیگدالا: برعکس قبلیا، این یکی کوچیک‌تر می‌شه! آمیگدالا مسئول واکنش‌های احساسی شدید مثل ترس و اضطرابه
  • قشر پیش‌پیشانی: اینجا مقر تصمیم‌گیری، تمرکز، اراده و خودآگاهیه به همین دلیله که بعد یه مدت، تمرکزت بهتر می‌شه و کنترل احساست بالاتر می‌ره